مراحل کاشت، داشت و برداشت گوجه فرنگی

کاشت

16 عنصر شیمیایی مورد نیاز برای رشد گیاه:

عناصر H هیدروژن (از طریق آب)، C کربن (تزریق دی‌اکسید کربن)، O اکسیژن (از طریق هوا)

تقسیم‌بندی عناصر غذایی:

1 ـ عناصر ماکرو (پر مصرف):

N ازت، P فسفر، K پتاسیم، Ca کلسیم، Mg منیزیم، S گوگرد

2 ـ عناصر میکرو (کم مصرف):

Fe آهن، Cu مس، Zn روی، Mn منگنز، B بر، Mo مولیبدن

N (ازت) برای رشد رویشی، P (فسفر) برای گسترش ریشه‌ها، K (پتاسیم) باعث افزایش مقاومت گیاه به آفات می‌شود.

راههای مصرف: آب آبیاری، محلول‌پاشی روی برگ یا خاک قبل از کشت

N (ازت):

بیشتر از سایر مواد غذایی در تغذیه گیاه مصرف می‌شود و همواره در دوره رشد بصورت تدریجی مصرف شود. نیاز گیاهان به ازت زیاد است.

علائم کمبود: توقف رشد رویشی، تغییر رنگ برگ به سبز کم رنگ یا زرد، رنگ میوه‌ها روشن، گل کوچک مانده و می‌ریزد، رشد بیش از حد ریشه و قهوه‌ای شدن ریشه.

درمان کمبود ازت: کوددهی سرک ازت به خاک 50-20 کیلوگرم در هکتار یا محلول‌پاشی اوره 500-200 گرم در 100 لیتر آب هر دو هفته یکبار در هنگام غروب خورشید.

دو شکل کلی کودهای ازته:

1 ـ بصورت آلی: کودهای دامی، پودر استخوان

2 ـ بصورت معدنی: کودهای شیمیایی از قبیل نیترات آمونیوم، فسفات آمونیوم، اوره.

مصرف بیش از حد ازت باعث بیماری قارچی مثل پیتیوم می‌شود.

K (پتاسیم):

عامل مهم تسهیل در انتقال مواد غذایی و آهن است. گیاه را در برابر سرما و گرما و بیماری مقاوم می‌کند.

فسفر قبل از شروع کاشت مصرف می‌شود.

علائم: سطح میوه‌ها غیر طبیعی می‌شود. رنگ میوه نامناسب می‌شود.

درمان کمبود: بصورت سرک قبل از کشت

محلول‌پاشی با سولفات پتاسیم به میزان 2 در 1000

Ca (کلسیم):

عمدتاٌ در برگ گیاهان وجود دارد.

علائم کمبود:

حاشیه برگها قهوه‌ای و پیچدار شده و برگها کوچک باقی می‌مانند. نوک ریشه‌ها می‌میرد و در قسمتهای باقیمانده ریشه زایده‌هایی شبیه غده‌های کوچک ساخته می‌شود.

درمان کمبود:

محلول‌پاشی با نیترات کلسیم 800 گرم در 100 لیتر آب

P (فسفر):

این عنصر به توسعه ریشه و رشد و باردهی گیاه کمک می‌کند.

علائم کمبود: برگها سبز تیره مایل به ارغوانی و بنفش، برگها کوچک و براق مانده و لکه‌های قهوه‌ای روی برگهای مسن ایجاد می‌شود. پیچیدگی برگها به پشت

درمان کمبود: استفاده از کود سوپر فسفات تریپل به میزان 20 گرم در هر متر مربع یا فسفات منوپتاسیم به مقدار 50-30 میلی‌گرم در لیتر همراه آب آبیاری.

Mg (منیزیم):

این عنصر در ساختمان کلروفیل بکار می‌رود.

علائم کمبود: در طی شرایط سرد و در خاکهای مرطوب ملاحظه می‌گردد.

علائم کمبود:

وجود لکه‌های موجدار و قهوه‌ای با ظاهری چروکیده، میوه‌ها کوچک مانده و بافت میوه نرم می‌شود.

درمان کمبود:

محلول‌پاشی با سولفات منیزیم 2 کیلوگرم در 100 لیتر هر 2 هفته

S (گوگرد):

نقش گوگرد در تشکیل پروتئین و اسید آمینه است.

درمان کمبود:

استفاده از کود سوپر فسفات، سولفات آمونیوم، گل گوگرد، سولفات کلسیم

عناصر میکرو (کم مصرف):

Fe (آهن):

این عنصر در ساخت و تولید سبزینه نقش مهمی دارد.

علائم کمبود:

رنگ برگهای جوان زرد روشن می‌شود. احتمال سوختگی برگها

درمان کمبود:

محلول‌پاشی سولفات آهن 150 گرم در 100 لیتر آب

Mn (منگنز):

نیاز گیاه به این عنصر کم است. کمبود و فراوانی منگنز هر دو سبب زردی گیاه می‌شود.

علائم کمبود: زرد شدن تمام سطح برگچه‌ها و زرد شدن جوانه گلها، ایجاد نقاط سوخته روی برگها بصورت لکه‌های مواج در آمدن

درمان کمبود:

محلول‌پاشی سولفات منگنز 500 گرم در 100 لیتر آب یا 50 گرم در هر متر مربع

Cu (مس):

علائم کمبود:

رشد گیاه متوقف، ارتفاع گیاه کم، وجود لکه‌های زرد در قسمت میانی برگهای بالغ، میوه‌ها کوچک هستند.

درمان کمبود:

محلول‌پاشی با سولفات مس 1 گرم در لیتر به همراه 5 گرم در لیتر آهک

Zn (روی):

در رشد و میوه‌دهی و مقاومت بوته در مقابل بیماریهای قارچی مؤثر است.

علائم کمبود:

کاهش گلدهی و ریزش گلها

درمان کمبود:

محلول‌پاشی با سولفات روی 500 گرم در 100 لیتر آب

B (بر):

علائم کمبود:

مرگ جوانه‌ها و نقاط رشدی، ایجاد ظاهر پرپشت و بدشکل

درمان کمبود:

استفاده از 10 کیلوگرم بوراکس در هکتار یا محلول‌پاشی بوراکس 100 گرم در 100 لیتر آب

Mo (مولیبدن):

علائم کمبود:

ایجاد سوختگی در نوک و حاشیه برگها

درمان کمبود:

مصرف مولیبدات پتاسیم به میزان 150 میلی‌گرم در متر مربع بصورت خاکی یا محلو‌پاشی 1 گرم در لیتر

Cl (کلر):

علائم کمبود:

پژمردگی گیاه

درمان کمبود:

استفاده از کلرور پتاسیم

کودهای ماکرو

1 ـ کودهای ازته: کودهای آمونیاک و کودهای اوره بهترین نمونه کود اوره است.

انواع کودهای آمونیومی: نیترات آمونیوم (جزء بهترین کود ازته)، سولفات آمونیوم، نیترات پتاسیم، نیترات کلسیم

2 ـ کودهای فسفره: سوپر فسفات تریپل و معمولی، اسید فسفریک (باز کننده لوله‌ها در آبیاری قطره‌ای)، فسفات‌های آمونیوم.

توجه: کودهای فسفره قبل از کشت مصرف می‌شوند و مصرف سرک ندارند.

3 ـ کودهای پتاسه: کلرور پتاسیم، سولفات پتاسیم، نیترات پتاسیم

کلسیم و گوگرد بصورت کود استفاده نمی‌شوند و بیشتر همراه با کودهای دیگر مثلاٌ سولفات آمونیوم بکار می‌روند.

4 ـ کودهای مخلوط: NPK کودی کامل است که در آب حل می‌شود و در آبیاری قطره‌ای استفاده می‌شود.

کودهای میکرو

بصورت پودری و مایع هستند. بیشتر به صورت محلول در آب آبیاری و یا محلول‌پاشی استفاده می‌شوند.

سولفات روی جهت جلوگیری از برگ‌سوزی در ترکیب با کود اوره بکار برده می شود.

بعد از برداشت محصول هر 18 روز یکبار از کودهای کامل استفاده شود.

سم بی‌متروزین یا چس برای نابودی شته‌ها استفاده می‌شود.

روشهای معمول کوددهی:

1 ـ اختلاط کود با خاک: مورد استفاده برای کودهای پایه NPK

2 ـ انحلال کود با آب آبیاری: برای کودهای اوره، نیترات آمونیوم، اسید فسفریک و نیترات پتاسیم کاربرد دارد.

3 ـ محلول‌پاشی روی برگ: برای کودهای میکرو استفاده دارد.

اگر شرایط آزمایش خاک وجود نداشته باشد می‌توان از فرمول زیر استفاده کرد:

نیترات آمونیوم 30-20 کیلوگرم یا سولفات آمونیوم 50 کیلوگرم یا اوره 25 کیلوگرم

سولفات پتاسیم 50 کیلوگرم

گوگرد 50 تا 100 کیلوگرم

سولفات روی 5 کیلوگرم

سولفات منیزیم 20-10 کیلوگرم

سولفات مس 2 کیلوگرم

سولفات منگنز 5 کیلوگرم

فسفات آمونیوم 20-10 کیلوگرم

قارچ‌کش: کاپتان  ـ مانکوزب

ساده‌ترین روش قارچ‌کشی: برای هر 1000 متر مربع 10 کیلوگرم گرانول ریدومیل با 2 کیلوگرم بنومیل مخلوط شده و به نسبت یکنواخت در سطح زمین پخش و شخم زده شود.

ارقام خوب گوجه:

کلاستر، چری (گیلاسی)، کالیبرا، کنزو، باربارا

بهترین PH خاک برای کشت گوجه فرنگی 5/5 تا 8/6

متوسط جوانه‌زنی بذر گوجه فرنگی: 6-4 روز

برداشت محصول: 70-60 روز

بهترین درجه حرارت برای جوانه‌زنی: 30-25 سانتیگراد

زمان انتقال نشاء به زمین اصلی زمانی است که ارتفاع بوته 30-20 سانتیمتر شود.

برای کشت نشاء در زمین اصلی حفره‌هایی با فاصله 60-40 ایجاد می‌کنند. اگر تراکم بوته بصورت 5/2 بوته در متر مربع در نظر گرفته شود برای هر هکتار نیاز به 25000 بوته وجود دارد.

درجه حرارت مناسب برای رشد و گلدهی گوجه فرنگی در روز 25-21 درجه سانتیگراد و در شب 19-17 درجه سانتیگراد است.

در حالت معمولی گوجه هر 2 روز یکبار یا یک روز در میان آبیاری می‌شود. در هوای سردتر هر 7 یا 8 روز یکبار آبیاری انجام می‌شود.

رطوبت کم باعث کاهش رشد و عدم گرده‌افشانی و رطوبت بالا باعث خفگی و پوسیدگی ریشه، زرد شدن برگهای پایینی، گل‌ریزی، کاهش طول ساقه، پیری پیش از بلوغ و شیوع بیماریهای قارچی فیتوفتورا و ریزوکتونیا می‌شود.

هر بوته گوجه فرنگی در طول رشد 65 لیتر آب مصرف می‌کند.

روش تراوایی به دلیل افزایش بهره‌وری آب مصرفی، ممانعت از رشد علفهای هرز و کاهش بیماریهای قارچی بهترین شیوه آبیاری گوجه است.

عناصر اصلی مورد نیاز گوجه:

ازت 370 کیلوگرم در هکتار

فسفر 50 کیلوگرم در هکتار

پتاسیم 680 کیلوگرم در هکتار

منیزیم 290 کیلوگرم در هکتار

کلسیم 45 کیلوگرم در هکتار

سه عنصر اصلی برای گوجه فرنگی: فسفر ـ پتاسیم ـ ازت

کودهای سرک بعد از رسیدن بوته به 40 سانتیمتری و آغاز گلدهی طبق فرمول زیر قابل استفاده است:

نیترات آمونیوم 680 کیلوگرم در هکتار در طول برداشت

اسید فسفریک 160 کیلوگرم در هکتار در طول برداشت

نیترات پتاسیم 560 کیلوگرم در هکتار در طول برداشت

سولفات منیزیم 260 کیلوگرم در هکتار در طول برداشت

در طول دوره رشد مخصواٌ زمانی که گل به میوه فندقه تبدیل شود نیاز به استفاده از کودهای میکرو می‌باشد.

کودهای میکرو بطور همزمان و بصورت محلول‌پاشی روی برگها استفاده می‌شود.

هرس اولیه زمانی است که بوته 30 سانتیمتری می‌شود.

شاخه‌ها و خوشه‌گلهای نزدیک به زمین حتماٌ حذف شوند برای اینکه بوته آفت و بیماری نگیرد.

هرس در گوجه هر 3 روز یکبار انجام شود.

برخی از روشهای تربیت بوته:

1 ـ روش سنتی خوابانیدن ـ روش متوالی قوسی ـ روش پرورش روی سیم با ارتفاع بلند ـ روش کشت بینابینی ـ روش قلابی

آمار تولید گوجه در ایران 400-300 تن در هکتار است. در دنیا 800-700 تن در هکتار است.

بهترین حالت برای برداشت میوه رسیده سفت است که به رنگ قرمز روشن (صورتی) است.

برای بسته‌بندی میوه‌های از جعبه‌های پلاستیکی استفاده شود بهتر است.

سمپاشی با قارچ‌کش‌های مختلف مانند کاپتان، تایرام، دودین و اکسی کلرور مس چند هفته قبل از برداشت.

در زمان بروز پوسیدگی میوه یا خال سیاه (آنتراکنوز) از سموم مانکوزب و مانب باید استفاده کرد.

در زمان بیماری بادزدگی (سوختگی شاخ و برگ) هر 10 روز باید سمپاشی صورت گیرد.

اگر قسمتهای هوایی گیاه آسیب ببیند بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی بروز کرده است که برای درمان آن باید از بنومیل یا کاربندازیم در پایه هر گیاه استفاده کرد.

در صورت بروز بیماری لکه باکتریایی که لکه‌هایی سیاه و برجسته روی میوه ظاهر می‌شود باید از سموم مانب و زینب در زمان آلودگی استفاده کرد.

آفات مهم گوجه فرنگی: شته ـ کنه و کرمها

شته: برای مبارزه با شته علفهای هرز نابود شود. لانه مورچه‌ها از بین برود. برگهای آلوده قطع شوند. نصب مقواهای زرد آغشته به مواد شیرین، مبارزه بوسیله سموم شته‌کش مانند آزینفوس، آندوسولفان و پاراتیون

کرم میوه: یکی از شایع‌ترین آفات گوجه است که برای مبارزه با آن باید از سم کارباریل استفاده کرد.

نماتد خاک: ریشه‌ها متورم شده و حالت کیست پیدا می‌کند باید از متیل بروماید و متام سدیم استفاده کرد.

اگر دیازینون پودر با کودهای ماکرو مخلوط شود بهتر است.

نیتروژن زیاد و پتاسیم کم در ترک خوردن میوه‌ها نقش دارد.

پوسیدگی انتهای میوه (گلگاه): به علت کمبود کلسیم است.

لیست علف‌کشهای موجود در بازار:

پاراکوات، گراماکسون، توتریل، ترفلان، سونالان، سنکور، گالانت، بازاگراف

بیماری فیتوفتور اینفستانس: روی برگها لکه‌های نامنظم بی‌رنگ که بعداًٌ قهوه‌ای می‌شود ظاهر می‌گردد.

سموم پیشنهادی: متالاکسیل، بنالاکسیل، سموم حاوی مس

برای از بین بردن کرمهای خانواده اسفیجیده و کرم هلیوتیس از سم کارباریل استفاده می‌شود.

هنگام مشاهده علائم اولیه سوختگی زودرس از قارچ‌کش‌های حفاظتی از قبیل کاربامات‌ها، کلروتالونیل، ترکیبات مسی به فاصله 7 روز در آب و هوای خنک و تا فاصله 10 روز در آب و هوای خشک استفاده گردد.

برای مبارزه با شب‌پره زمستانی مقدار 800 گرم لیندین 25 درصد را با 80 کیلوگرم سبوس و دو حلب آب مخلوط نموده و به نسبت هر 60 کیلو طعمه در یک هکتار مصرف نماییم.

برای مبارزه با شته یکی از سموم مالاتیون 50 درصد یا دیازینون 20 درصد به نسبت حدود 5/1 لیتر در هزار لیتر آب مخلوط کرده و مزرعه را سمپاشی نمایید.

برای مبارزه با بیماری فوزاریوم که رنگ برگهای گوجه را آجری متمایل به قهوه‌ای می‌کند می‌توان بوته‌های گوجه فرنگی را به فاصله هر 15 روز یکبار با فسفیمکس به نسبت 2 لیتر در 1000 لیتر آب بر روی بوته‌ها سمپاشی نمود.

بذر گوجه ردکلاد برای نواحی گرم مناسب است.

بذر گوجه ردتاپ دارای بوته‌های بلند، میوه درشت کروی شکل و محصول فراوان است.

بذر گوجه اوربانا دارای محصول فراوان، خوش رنگ و خوشمزه می‌باشد.

گوجه فرم ازت نیتراته را به فرم آمونیومی آن ترجیح می‌دهد.

مصرف کلرور پتاسیم همزمان با رشد و زمان گلدهی حداقل 4 بار بیشترین تولید را ایجاد می‌کند.

در زمان میوه‌دهی بوته‌ها می‌توان با استفاده از سولوپتاس بصورت خاکی و میزان 10 کیلوگرم در هر هکتار و از طریق آب آبیاری و یا دفاندر پتاسیم بصورت محلول‌پاشی روی بوته‌ها و نسبت 2 لیتر در هزار لیتر آب نیاز بوته را به پتاسیم برطرف کرد.

از نظر کودهای شیمیایی نیاز گوجه بیشتر به ازت، فسفر و پتاس است.

فسفات دی‌آمونیوم: به ازای هر هکتار گوجه 300 کیلوگرم در نظر می‌گیرند که قبل از کاشت به گیاه می‌دهند.

اوره یا نیترات آمونیوم: میزان مصرف در هر هکتار 300 کیلوگرم است که پس از سبز شدن گیاه بصورت نواری روی زمین پخش می‌کنند.

کود مایع: زمان مصرف این کود بعد از دادن کود سرک هر 15 روز یکبار و حداکثر 2 یا 3 دفعه توصیه می‌شود.